Author: njall

Þeir sem hafa fylgst með greinum sem ég hef verið að birta á þessari síðu muna kannski eftir ryðgaðri grind sem ég fjallaði um fyrir nokkru og hékk uppá húsvegg á gömlu húsi á Ísafirði. Hjólið sem grindin tilheyrði hét Gillet Herstal og bar númerið Í-59, en það var í eigu Kjartans Stefánssonar á Flateyri. Svo skemmtilega vill til að grindin fannst einmitt í ruslahaug á Flateyri.

Björgmundur Örn Guðmundsson birti fyrir nokkrum dögum á Facebook mynd af afa sínum á gömlu mótorhjóli, og eftir samtal við hann og bróðir hans Bernharð kom í ljós önnur og skýrari mynd af hjólinu. Þar sést vel að númerið er Í-59 og er þar Gillet Herstal hjólið lifandi komið, enda passaði vel að Kjartan var vinur afa þeirra. Við birtum hér þessar myndir til að setja punktinn yfir i-ið ef svo má segja.

Gillet Herstal hjólin voru talin mjög góð eins og önnur belgísk hjól eins og FN og Sarolea. Framleiðsla þeirra hófst 1919 og náði til 1959 og voru á þriðja áratug tuttugustu aldar vinsæl keppnishjól. Setti René Milhoux meðal annars nokkur hraðamet á slíklu hjóli. Óbreytt Sport hjól var með 500 rsm toppventla mótor sem skilaði 20 hestöflum sem þótti gott. Við vitum að árið 1928 breytti Gillet Herstal grindinni fyrir söðultank svo að hjólið var allavega yngra en það. Hjólið er líklega flutt inn til Reykjavíkur sumarið 1939 og var með vélarnúmerið 35206 og fékk fyrst skráningarnúmerið R-1118 og er sagt 1931 árgerð. Þarna höfum við það, staðfestingu á að allavega eitt Gillet Herstal Sport hafi komið hingað til lands og leyfar af því séu ennþá til.

Fyrstu hugmyndir um póstburð á mótorhjólum birtust í Íslending árið 1916, en þar segir: „Þá gæti einn maður í bifreið (eða á mótorhjóli með tveimur sætum) flutt póst um alt Faxa- flóaláglendið á einum degi.” Ekki varð af þeim áformum strax og póstburður á mótorhjólum var ekki stundaður hér fyrr en af hermönnum Breta í seinni heimsstyrjöldinni. Fyrstu heimildir um mótorhjól í eigu Landssíma Íslands munu verða þær að það voru allavega tvö BSA af 1948 árgerð skráð á Landsímann. Báru þau númerin R-1131 og R-1136. Voru þau notuð til að flýta fyrir skeytasendingum í Reykjavík. Sérstakir póstsendlar voru þá við störf og unnu nokkrir þeirra á bifhjólum að fara með símskeyti út um allan bæ.

Næstu mótorhjól Landssímans virðast hafa verið keypt árið 1951 en þá eru þrjú slík skráð á Landssíma Íslands með númerin R-1114, R-118 og R-1124. Vélarnúmer R-1114 er ekki skráð en R-1118 var með vélarnúmerið 9001NA og flutt inn 9. ágúst 1951 nýtt frá Englandi. Triumph mótorhjól með vélarnúmer 101NA til 15808NA eru öll af 1951 árgerð og þá annað hvort 500 eða 650 rúmsentimetra. R-1124 var með vélarnúmerið 9225NA svo það hefur einnig verið 1951 árgerð. Þegar farið er að skoða nákvæmlega hvernig Triumph 1951 út frá myndum sem til eru af gripunum kemur í ljós að um svokallað 6T Blackbird mótorhjól er að ræða, en þau áttu aðeins að fara á Ameríkumarkað. Eru þau auðþekkjanleg á svörtum litnum, með svörtum framdempurum.

Triumph mótorhjólið R-1124 er skráð á Landsíma Íslands árið 1951 og er í eigu fyrirtækisins til 1958 er það er sett á númerið R-3524. Það er skráð 1959 á Ritsíma Íslands í Landssímahúsinu og árið 1961 er það skráð á Egil Óskarsson, Nesvegi 12. Baldur Bjarnason, Nökkvavogi 36 er skráður fyrir því árið 1962 og Jens B. Guðmundsson, Bústaðahverfi 8 er skráður fyrir því 1964-66 er það er lagt niður sem ónýtt.

Póstur og Sími mun hafa notað vespur en þann 26 september 1962 birtist frétt í blaðinu Mynd um stuld á Vespu frá Pósti og Síma. Þar eru þeir sem hafa orðið gráu vespunnar R-3922 varir síðan um helgi, að láta rannsóknarlögregluna vita. Landssíminn fékk sér svo aftur ný BSA mótorhjól af 1954 og 1955 árgerð, sem báru númerin R-3917 og R-3946. R-3917 var með vélarnúmerið BM 21-3355. M-21 var með 600 rsm síðuventlamótor. Þau voru upphaflega notuð í stríðinu en framleiðsla á M-21 stóð alveg til 1958. R-3917 var einnig selt Agli Óskarssyni, Nesvegi 12 þann 21. nóvember 1961 en ekki er vitað hvað af því varð eftir það. R-3946 var selt Júlíusi Ingvarssyni, Fossvogsbletti 30 þann 13. maí 1964.

Loks eru nokkur BSA mótorhjól og 3 stykki Vespur auglýst í fjölmiðlum til sölu nokkrum sinnum í apríl 1964 en notkun mótorhjóla við póstburð og skeytasendingar virðist því hætta um miðjan sjöunda áratuginn. Kannski hafði þessi frétt sem birtist þann 4. Janúar 1964 í dagblaðinu Vísi sín áhrif:

“Stolna mótorhjólið fannst í porti lögreglunnar”

Geysiumfangsmikil leit var gerð fyrir nokkru að mótorhjóli í ríkiseign, nánar Landssímans. Mótorhjólið hvarf eitt kvöldið og fannst ekki þrátt fyrir leit og greinargóðar lýsingar dagblaðanna á gripnum. Það bar svo við að nýliði í lögreglunni, gæddur þefvísi og eftirtekt hins unga manns, tók eftir mótorhjóli, sem hafði verið lagt upp við skilti í porti lögreglustöðvarinnar sem kvað svo á, að „bannað væri að leggja hjólum í portinu”. Í Ijós kom að þar var mótorhjól Landssímans. Nú kom einnig í ljós að starfsmaður á Landssímastöðinni hafði „rétt skotizt” á nöðrunni i kaffi á veitingahús við hlið lögreglustöðvarinnar, en steingleymt að loknum veitingum að hann hafði komið á reiðskjótanum og kom honum ekki í hug eftir þetta að hann hafði tekið reiðskjótann án fengins leyfis!

Árið er 1913 og ungur bókari frá Uxbridge í London er um það bil að fara um borð í skip á leiðinni til Íslands. Það sem er sérstakt við þetta ferðalag hans er að með í för er Rover mótorhjólið hans sem hann hyggst nota til ferðalags um eyjuna. Stefnan var sett á að sjá hvort hægt væri að þvera hana og kanna vegi fyrir aðra sem gætu haft áhuga á að gera slíkt hið sama, enda skrifaði L. W. Spencer fyrir tímarit sem kallaðist Motorcycling. Hann hafði unnið sér til nokkurrar frægðar í Englandi að verða fyrstur á mótorhjóli uppá nokkra fjallstoppa eins og Snowden, ásamt því að keppa á Morgan þríhjóla kappakstursbílum.

Það var fyrir tilviljun að undirritaður frétti af greininni um þessa för við lestur gamalla dagblaða á timarit.is. Í Vísi þann 2. September 1955 er fjallað um að 1913 hafi Englendingur ætlað yfir Ísland á bifhjóli og er sagt frá því með skemmtilegum hætti hvernig eintak af blaðinu komst hingað til lands. Sem betur fer fyrir undirritaðan var tilgreint í hvaða tölublaði greinin birtist og hófst því leitin um víðfeðmar lendur veraldarvefsins. Leitin tók tvö ár og hafðist að lokum að hafa uppi á henni, og birtist ferðasagan í fjórum tölublöðum alls rúmar 20 síður með fjölda mynda. Spencer lýsir þar för sinni á Þingvelli, ferð austur fyrir fjall yfir Hellisheiði og upp að rótum Heklu, ásamt fleiri ferðum að Reykjafossi og Keflavík, alls um 500 enskar mílur. Við drepum hér niður í frásögn hans að því þegar hann kemur til Þingvalla í fyrsta skiptið.

„Þegar ég kom aftur að Geithálsi, beygði ég skarpt til hægri á veginn til Þingvalla, sem lá yfir breiða hásléttu sem náði á tímabili 1.110 feta hæð. Bráðum fór vegurinn að lækka aftur þar til að Þingvallvatn, drottning íslenskra vatna, kom í ljós. Það var mjög fallegt í sólskini síðdegisins og blár himininn endurspeglaðist í glitrandi yfirborðinu. Langt fyrir aftan mátti sjá snævi þakta fjallstoppa og fjarlæga jökla og meðal þeirra hið fræga fjall Heklu.Undur landslagsins létu mig gleyma mér um stund en skyndilega leit út fyrir að vegurinn lægi fram af djúpri gjá en sem betur fer beygði hann til vinstri niður skarð sem kallast Almannagjá. Þetta var inngangurinn til Þingvalla. Við enda skarðsins gat ég séð láglendið breiða úr sér.“

Spencer lýsir á skemmtilegan hátt hvernig barningur það var að ferðast um landið á misgóðum reiðvegum þess tíma, en það er í of löngu máli til að gera því skil hér. Þess í stað verður ferðasagan birt í nokkrum köflum á heimasíðu sem undirritaður heldur úti um gömul mótorhjól á Íslandi á slóðinni fornhjol.is. Spencer mun hafa heimsótt fleiri lönd á mótorhjóli eins og Noreg og mun hann hafa skrifað bók um þá ferðasögu, en leit að henni hefur ekki borði árangur ennþá. Spencer bauð sig fram til þjónustu í mótordeild breska hersins í fyrri heimstyrjöldinni. Þar lét hann lífið í sendiferð, líklega á mótorhjóli sínu, þegar leyniskytta hæfði hann í höfuðið í október 1914.

Hjólið þótti vel heppnað enda var það með 3,5 hestafla mótor í miðri, demantslaga grind og að framan var tvískiptur gaffall með gormum að framan. Fyrsta Rover hjólið var með úðablöndungi og vélknúnum ventlum og góð smíði hjólisins tryggði góðar móttökur enda seldust yfir 1.000 Rover mótorhjól árið 1904. Ári seinna hætti þó Rover framleiðslu mótorhjóla í nokkur ár til að einbeita sér að framleiðslu reiðhjóla, enda varð sölufall á mótorhjólum um þetta leyti vegna tilrauna annarra framleiðenda sem þóttu ekkert sérlega vel heppnaðar. Árið 1910 var svo mótorhjólaframleiðslan sett aftur í gang og John Greenwood sem seinna hannaði fyrir Sunbeam, fenginn til að koma með endurbætta útgáfu 3,5 hestafla hjólsins með Bosch kveikju og Brown & Barlow blöndungi. Hjólið kom með Druid framgaffli og var kynnt á Olympia sýningunni árið 1910 og seldust 500 eintök af því hjóli 1910-11. Það var á slíku hjóli sem L. W. Spencer kom á til Íslands árið 1913.

Segja má að áhugi minn á gömlum mótorhjólum og söfnun heimilda um þau hafi kviknað þegar ég skoðaði nokkrar myndir sem að Hilmar Lúthersson Snigill #1 hafði komið með til varðveislu í Sniglaheimilinu 1993. Myndirnar voru af tveimur mótorhjólum, Ariel 1930 og Harley-Davidson 1929 sem bar númerið R-1130. Myndirnar sýndu hjólin á slæmum malarvegi og lýstu vel þeim barningi sem að hjólafólk þess tíma lifði við. Var mér sagt að vegurinn væri gamall þjóðvegur á Höfðabrekkuheiði, ekki langt frá Vík í Mýrdal. Myndirnar heilluðu mig upp úr skónum og ég komst að því að á Harley-Davidson hjólinu sæti Loftur Ámundason járnsmiður.

Árið 1992 fór ég í Vík ásamt tveimur félögum mínum að skoða gömul Harley mótorhjól sem að eldri maður átti þar inní skúr. Annars vegar var þar V2 hjól sem líklegast var af WL gerð frá 1945 og svo eldra 1929 hjól með öðrum en upphaflegum mótor. Maðurinn sem átti hjólin hét Guðmundur Guðlaugsson og segir sagan að hjólið hafði gengið manna í millum þarna í sveitinni í nokkurn tíma. Guðmundur hafi fengið að hirða hjólið þegar stóð til að henda því og í stað þess að laga mótorinn hafi hann sett í það eins strokks mótor úr 1927 árgerð af Harley-Davidson hjóli. Vitað er hvaðan það hjól kemur og munum við fjalla betur um sögu þess á næstunni.

Ekki segir svo sem meira af þessari ferð annað en að ég tók nokkrar myndir af hjólunum ásamt Panther mótorhjóli í öðrum skúr, en það hjól er nú í uppgerð. Vitneskjan af þessum Harley hjólum var þó alltaf til staðar og ég frétti seinna að ættingjar Guðmundar hefðu eignast hjólin eftir fráfall hans. Í sambandi við bókaskrif mín um sögu Harley-Davidson mótorhjóla á Íslandi setti ég mig í samband við núverandi eigendur og komst ég þá að því að eldra hjólið gæti verið til sölu. Góðir hlutir gerast hægt og eftir að hafa verið í sambandi við eigandann í næstum tvö ár var komið að því að kaupa gripinn.

Ákveðið var að drífa sig í Vík eftir hádegi á þriðjudegi þar sem að ég þurfti að fara erlendis morguninn eftir. Farið var á sendibílnum sem er sérútbúinn fyrir mótorhjólaflutninga og eftir á að hyggja var það góð ákvörðun. Mér hafi verið sagt að það væri dót sem fylgdi hjólinu á bretti og þegar til kom reyndist það rétt og gott betur. Hjólið lá uppvið vegg undir segli í gömlum olíuskúr sem var sem betur fer þurr og góður. Dótið sem fylgdi með var hins vegar á víð og dreif ofan í olíugryfju sem þarna var og því ekkert annað í stöðunni en að fara þangað niður, opna kassa og færa til bílvélar og varadekk til að komast að því hvað væri þarna. Ef þið hafið séð þátt af Pickers að þá vitið þið hvað ég er að tala um.

Þolinmæðin reyndist þess virði og það sem kom uppúr gryfjunni var merkilegt og sýndi hjólið í alveg nýju ljósi. Þarna var nánast heill mótor af D-módeli frá 1929. Auk þess var líka þarna auka gírkassi og kúpling ásamt fleiri hlutum. Það voru líka nýir stiplar ennþá í kassanum ásamt nýjum ventlum og flautu svo að greinilega hefur staðið til að gera upp hjólið í upprunalegt horf. Á einum vélarhlutanum var sem betur fer vélarnúmer svo að ég hugsaði að ég myndi fletta gripnum upp í skrám mínum um leið og ég kæmi heim. Þið getið ímyndað ykkur furðu mína þegar ég sá að upprunalega vélin tilheyrði hjólinu hans Lofts sem ég hafði heillast af 30 árum áður!

En víkjum aðeins að sögu hjólsins hans Lofts. Aage Lorange, Freyjugötu 10 kaupir hjólið nýtt 11. Febrúar 1930 og á það í tvö sumur. Emil Jónsson verslunarmaður, Baldursgötu 10 kaupir það 12. Október 1931 og er skráður fyrir því 1932 en 3. júní 1933 er það komið á nafn Lofts Helgasonar sem er skráður fyrir RE-519 frá 1933-1936. Eggert Jóhannesson, Hringbraut 132 er skráður fyrir hjólinu 2. Maí 1936 ásamt Eyjólfi K. Steinssyni, Frakkastíg 12. Árið 1939 fær það númerið R-519 og er þá enn í eigu Eggerts og Eyjólfs. Loftur Ámundason, Grettisgötu 73 kaupir það 26. Febrúar 1939 og þann 1. Júlí er það sett á númerið R-1130. Hjólið fær seinna númerið G-672 en 20. Október 1958 er það komið á númerið R-3918 og á nafn Preben Skovsted, Laufásvegi 41.

Þann 24. Nóvember 1958 er það skráð á Konráð Bergþórsson til heimilis að Nökkvavogi 1. Hann auglýsir það til sölu í Morgunblaðinu 29. Maí 1959 og er það selt ódýrt. Baldvin Einarsson, Hverfisgötu 90 er skráður fyrir því 12. Júní 1959 en hann auglýsir það til sölu í Vísi 11. Ágúst og svo aftur 19. Nóvember sama ár, sem ódýrt Harley-Davidson, 10 hestöfl og eru upplýsingar gefnar á Hverfisgötu 90. Þann 17. Febrúar 1967 er númerið sagt niðurlagt og ónýtt.

Í hjólinu frá Vík er í raun og veru um leyfar þriggja hjóla að ræða, því að grunnurinn eins og grind, gaffall, afturfelga og fleira er úr C-módeli frá því árið 1930, en það eina ár var grindin með ákveðnu formi á bita undir sæti sem ekki er á öðrum árgerðum. Ég á eftir að greina það betur hvaða hjól það var nákæmlega sem um ræðir þar, en við skráningar á árum áður var venjulega notast við vélarnúmer sem ekki er til í þessu tilfelli. Hugsanlega geta einstakir aukahlutir og fleira í þeim dúr svarað þeirri gátu en fjögur hjól koma til greina af þeirri árgerð. Allar líkur eru á því að hjólið í Vík verði þannig grunnur að uppgerð á þremur Harley-Davidson mótorhjólum þegar fram í sækir, og er ég þegar byrjaður að fá hluti fyrir elsta mótorinn, en sögu þess segjum við betur frá í næsta kafla um Harleyinn í Vík.

Í fimmta hefti Heimilispóstsins frá 1950 er sögð saga Alfred Leroy sem 15 ára gamall missti báða fætur og helming af vinstri handlegg í sporvagnaslysi árið 1910. Hann náði sér af slysinu og gerðist lásasmiður og varð vinsæll sem slíkur svo að hann gat leyft sér þann munað að fá sér mótorhjól. Við grípum hér niður í frásögn Leroy í tímaritinu en saga hans var skráð af J. E. Hogg. “Árið 1913 keypti ég mér bifhjól með hliðarvagni og útbjó það stjórnartækjum við mitt hæfi, þannig að ég gat stjórnað bifhjólinu þótt ég sæti í hliðarvagninum. Bifhjólið veitti mér tækifæri til að fara allra minna ferða, eftir lögðum vegum og skapaði mér nýjan mælikvarða á fjarlægðir. Síðan ég eignaðist þetta fyrsta bifhjóls-úthald mitt, hefi ég eignazt og ekið hálfa tylft slíkra
ökutækja samtals hátt á aðra milljón kílómetra, í Bandaríkjunum, Kanada og Mexíkó.”

Hjólið var breytt til að hann gæti notað það á langferðum og svaf hann til dæmis í hliðarvagninum ásamt hundi sínum sem var alltaf með honum á ferðalögum hans. “Vöntun fótanna gerir manni mögulega ýmsa hluti, sem vanalegum manni með heila limi er ómögulegt að vinna. Af því að ég er ekki nema 99 sentimetra hár, get ég t. d. eins auðveldlega sofið í hliðarvagninum mínum og aðrir menn sofa í bezta
rúmi. Meðan ég ferðaðist mest á bifhjóli, var ég vanur að búa um mig í hliðarvagninum. Ég flutti með mér litla undirdýnu og svæfil, sem ég geymdi á daginn í ,,nefinu“ á vagninum. Á náttstað hagræddi ég beðnum, hneppti vatnsheldri þekju yfir allan hliðarvagninn og lagðist til svefns.”

Leroy lenti í ýmsum ævintýrum á ferðum sínum eins og í Kansas. “Fótaleysi mitt hefur stundum orðið orsök í ýmsum hlægilegum atvikum. 1916, til dæmis, þegar ég var í einni ferð minni þvert yfir Bandaríkin, fór ég ein nótt að sofa í hliðarvagninum við þjóðveginn á gresjum Vestur-Kansas. Eins og margir vita, er þessi hluti Bandaríkjanna sléttur eins og gólf og trjálaus. Ég var nýsofnaður, þegar ég hrökk upp við annarleg hljóð, sem bentu til þess að einhverir væru þama á ferð. Þegar ég gægðist undan brúninni á þekjunni, sá ég tvö bifhjól, er stóðu skammt frá mér, í tunglsljósinu. Ökumennirnir töluðu saman í hálfum hljóðum og ég heyrði annan segja: ,,Gott, enginn virðist nálægur. Þú mátt taka slithringinn, ef þú óskar; ég ætla að taka framljósið af stýrinu!”

“Þegar ég heyrði tal dónanna, tók ég skammbyssuna mína undan koddanum, til vonar og vara. Mennimir nálguðust nú bifhjólið mitt með ýmis verkfæri, en ég hélt niðri i mér andanum og varaðist að hreyfa mig, þar til annar beygði sig til þess að leggja skrúflykil á framhjólið mitt og hinn kraup niður til að fjarlægja framljósið. Þá settist ég upp, notaði skammbyssuna sem barefli og sló með handfanginu aftan á hálsinn á þeim við hjólið, sneri henni svo við og skaut upp í loftið. Við skotið og höggið stökk sá er fyrir varð, upp með öskri miklu og þaut á harðahlaupum að hjóli sínu og hinn var ekki seinn að fylgja hinum viðbrigðna vini sínum. Og til þess að skynda för þeirra reif ég upp svörðinn við fætur þeirra með nokkrum skotum! Á styttri tíma en frásögn mín tekur, voru þjófarnir komnir á bifhjól sín og þotnir með miklum hreyflagný út í buskann. Svo mikill var asinn á þeim félögum, að þeir skildu eftir öll verkfærin, sem þeir höfðu ætlað að nota við að „tileinka” sér áðurtalda hluti af bifhjólinu mínu. Ef þessir
dygðardindlar skyldu enn vera lifandi og lesa þetta, mun frásögn mín leysa gátu, sem áreiðanlega hefir valdið þeim miklum heilabrotum.”

Eitt sinn lenti hann í slysi á hjólinu þegar hann ók yfir trjábol með þeim afleiðingum að hann kastaðist úr hliðarvagninum. Hann slapp vel frá þeirri byltu og náði aftur mótorhjólinu sem hafði stöðvast að lokum. Seinna fékk hann sér bíla sem hann breytti til að nota sjálfur en hann öðlaðist nokkra frægð fyrir árin sín á mótorhjóli og kom nokkrum sinnum fram í auglýsingum fyrir mótorhjól og hluti þeim tengdum.

Bremen Borgward & Co var vatnskassaverksmiðja til að byrja með og var staðsett í Bremen í Þýskalandi. Líklega var það þess vegna sem þríhjólið kom hingað til lands gegnum þessa þekktu hafnarborg. Fyrsta Goliath þríhjólið kallaðist Blitz-Karren og kom á markað árið 1925 með 120 rsm DKW tvígengisvél sem skilaði 2,2 hestöflum. Það var með beint beltadrif á annað afturhjólið og burðargetan var 250 kíló. Næst kom á markað Goliath Standard árið 1926 sem var í nokkrum útgáfum eins og tækið sem kom hingað til lands. Vélin var 350 rsm 1 strokka Ilo tvígengisvél sem skilaði 7,5 hestöflum og burðargetan var hálft tonn. Lokaða útgáfan kallaðist Rapid og kom á markað árið 1928 og var með keðjudrifi, en það er útgáfan sem kom hingað til lands.

RE-849 var skráð á O. Johnson & Kaaber árið 1930-31, en þessi mynd af gripnum er tekin úr kvikmynd frá þriðja áratugnum um kaffibrennsluna. Þríhjólið var þar notað til sendiferða með framleiðsluna. Það var skráð 500 kíló og 7,5 hestöfl og var með vélarnúmerið 767175. Þessi tæki voru talsvert notuð í Norður-Evrópu fyrir seinna stríð en týndu nánast alveg tölunni og eru talin mjög sjaldgæf í dag. Þannig hefur líklega farið fyrir þessu hjóli sem var selt til Danmerkur 12. desember 1931.

Á dögunum fjölluðum við um fágætt Rudge mótorhjól sem var statt fyrir norðan þegar tekin var af því ljósmynd. Hjólið var með númer frá Reykjavík og giskuðum við á að það hefði lagt í ferðalag norður um 1930. Nú kemur hins vegar uppúr kafinu að hjólið fór í ferðalag þangað og staðfesta tvær heimildir það. Það sem meira er að hjólið fór norður sumarið 1928 og er það fyrsta ferð norður á mótorhjóli svo vitað sé.

Þann 15. ágúst 1928 er sagt frá ferðalaginu í Alþýðublaðinu með fyrirsögninni “Á bifhjöli til Akureyrar.” Þar segir í nokkrum orðum frá afrekinu. “Nýlega var farið frá Borgarnesi til Akureyrar á mótorhjóli á 19 og 1/2 klukkustund. Var þó tekinn 6 stunda krókur til Sauðárkróks. Er þetta í fyrsta sinni, sem þessi leið er farin á mótorhjóli. Samskonar grein er birt í Íslendingi 12 dögum áður svo ferðalagið hefur farið fram einhverntíman í júlímánuði.

Sá sem ók bifhjólinu hét Ottó Baldvinsson radíóamatör. Hann var skráður fyrir Rudge hjólinu sumarið 1928 en er svo skráður fyrir AJS mótorhjóli seinna um sumarið. Rudge mótorhjólið var ansi merkilegt Rudge Whitworth 500 hjól, 1926 árgerð með fjögurra ventla mótor. Það hefur því getað skilað sér ágætlega áfram enda var Ottó aðeins rúma 19 tíma norður þrátt fyrir sex stunda krók til Sauðárkróks. Ottó mun hafa selt Rudge mótorhjólið fyrir norðan því það er skráð með númerið A-42 á Kristján Rögnvaldsson, Fífugerði árið 1934. Hann á það allavega til 1936 en árið 1939 er það komið á Þórarinn Ólafsson með númerið A-234. Það var síðan afskráð árið 1941 og það síðasta sem við vitum af því er að það var selt til Þórshafnar.

Á Íslandi voru allavega til tvö New Hudson mótorhjól á millistríðsárunum. Voru þau bæði frekar forn en þau voru 1920 og 1924 árgerð. Samkvæmt skráningarupplýsingum virðist yngra hjólið hafa verið flutt inn frá Grimsby 12. apríl 1930. Það er fyrst í eigu Bjarna Guðmundssonar frá Túni fyrstu þrjú árin og bar þá númerið ÁR-46. Árið 1933 er það sagt bilað og það er selt Hannesi Gíslasyni, Reykholti Laufásvegi í nóvember það ár. Fær það þá númerið RE-465 en Hannes er allavega skráður fyrir því 1935. 1936 er það skráð á Marís Sigurðsson frá Litlu Brekku en hann virðist selja það 1937 Kristjáni Gíslasyni, Sogabletti 10 sem selur það Óskari Benediktssyni, Bragagötu 33 og fær það þá númerið R-1102 en hjólið er afskráð 1. júlí 1938. Hjólið birtist aftur á skrá fyrir austan fjall 1943 þegar Árni Gunnar Pálsson frá Litlu-Reykjum er skráður fyrir því, en það fer af skrá 1944. Hann er svo skráður fyrir því í Bílabókinni 1945 og er það síðasta sem við vitum um hjólið.

Eldra hjólið var með skráningarnúmerið RE-392 og fór á skrá 19. mars 1927. Vélarnúmer þess var 20J1375 sem bendir til þess að um 1920 árgerð sé að ræða. Það var fyrst skráð á Friðrik K Þorgeirsson, Njálsgötu 47 en 16. ágúst 1928 er tilkynnt með bréfi að bifhjól þetta hafi verið selt Konráði Guðmundssyni, Óðinsgötu 13. Það er sagt ónýtt frá 16. júní 1930 og númeri þá skilað.

Þriðja New Hudson hjólið var skrá 3,5 hestöfl og var 1940 árgerð. Það hlýtur þó að vera eldra þar sem að New Hudson hætti framleiðslu á mótorhjólum vegna kreppunnar árið 1933 og byrjaði ekki fyrr en 1940 aftur, og þá aðeins á 98 rsm hjólum með Villiers vélum. Alveg er fræðilegur möguleiki að hjólið frá 1924 hafi verið endurskráð, allavega passar hestaflatalan við stærð vélarinnar. Það fór á skrá í Reykjavík 6. ágúst 1952 en hafði áður verið á númerinu B-22. Það var fyrst skrá í Reykjavík á nafn Ejvel Christiansen frá N-Gade í Kaupmannahöfn með númerið R-1150. Það er svo selt 11. desember 1953 Jóni Ólafssyni, Skipholti 27 og númerið lögð niður. New Hudson mótorhjólið R-3944 birtist í Bílabókinni 1956 og mjög líklegt má telja að um sama hjól sé að ræða. Það var þá skráð á Pétur Jónsson, Samtúni 10. Loks var svo eitt New Hudson mótorhjól til af 1946 árgerð, en þá átti um tíma Hilmar Lúthersson, Snigill nr. 1. Það var aðeins 98 rsm og þurfti ekki að skrá og hefur það líklega aldrei farið á skrá.

New Hudson mótorhjólin frá fyrri hluta þriðja áratugarins voru í stíl tíðarandans með eins strokks toppventla eða síðuventla vélum sem voru berandi hluti grindarinnar. Gafflarnir voru Druid gormagafflar og tankurinn milli efri grindarbita og olíutankurinn milli hnakksúlunnar og afturbrettis. Þetta þóttu falleg og sportleg hjól með gott orðspor. Hjól Bjarna í Túni sem myndin sem fylgir þessari grein er af, bar vélarnúmerið L7222 en það hefur líkast til verið 1924 árgerð. L þýddi að um 350 rsm hjól var að ræða og auðvelt er að sjá að hjólið hefur verið síðuventla.

Í bók minni „Þá riðu hetjur um héröð – 100 ára saga mótorhjólsins á Íslandi“ velti ég því upp sem möguleika á Lögreglan í Reykjavík hafi árið 1930 prófað að nota bifhjól í fyrsta skipti og þá líklega með Alþingishátíðina í huga. Hafði ég það eftir viðtali við Einar Björnsson sem átti nokkur mótorhjól á fjórða áratugnum, en hjólið sem um ræddi var af gerðinni Imperia, þýskt að uppruna og kraftmikið sporthjól. Hafði hann sögunna eftir þeim sem seldi honum hjólið. Nýlega fékk ég á því staðfestingu að hjólið var í reynd í eigu Lögreglunnar í Reykjavík um tíma árið 1930 sem gerir það að fyrsta lögregluhjólinu á Íslandi. Hægt er að sjá það í skráningarbók frá þessum tíma.

Við skulum grípa aðeins niður í sögu Einars af hjólinu í meðförum lögreglunnar. „Lögreglustjórinn á þessum tíma (1933-34), Erlingur Pálsson, stóð fyrir að hjólið væri keypt. Þá var í þjónustu lögreglunnar Vestur-Íslendingur að nafni Jón, gríðarlega stór og mikill. Hann fór í prufutúr á hjólinu með lögreglustjórann aftan á. Hann keyrði með lögreglustjórann inn í Sogamýri og þegar hann var kominn á sprett sleppir hann báðum höndum af stýrinu og lætur vaða aðeins áfram þannig. Stjórinn verður þá svo hræddur að hann segir að það komi ekki til mála að lögreglan fari að nota svona tæki. Hjólið var því selt í hvelli.“

Samkvæmt skráningarbókum er fyrsti skráði eigandi Imperia mótorhjólsins Bæjarsjóður fyrir Lögregluna í Reykjavík, en það er svo skráð á Ágúst Jón Brynjólfsson, járnsmið að Laugavegi 42. Það er selt Jeppe Svendsen, Framnesvegi 13 þann 2. júlí 1931, en hann var húsgagnasmiður sem fluttist hingað til lands á þriðja áratugnum. Hann á hjólið næstu tvö ár en Jón Erlendsson frá Sauðagerði er skráður fyrir því í júlí 1933. Árið 1935 er það skráð á Guðmund Fr. Einarsson, Þvervegi 2 en Einar Björnsson er skráður fyrir því 1936. Einar selur Gústaf B. Einarssyni, Hverfisgötu 59 hjólið árið 1937 en Einar Matt. Einarsson, Blómvangi í Mosfellssveit, eignast það 16. júlí 1937 og á það til 1940. Það skiptir um númer 1936 og fer af RE-265 á R-265 og 23. ágúst 1940 fer það á R-1143.

R-1143 er skráð 23. ágúst 1940 á Einar M. Einarsson, Bræðraborgarstíg 31, en 11. mars 1942 er það komið á nafn Ólafs B. Þorvaldssonar. Laugavegi 128. Hann selur það 6. júní sama ár Jóni Kristbjörnssyni, Freyjugötu 45 og hjólið er skoðað 17. júlí 1942, degi áður en það er selt Guðmundi Brynjólfssyni, Óðinsgötu 3.

Síðasti eigandi Imperia hjólsins sem vitað er um hét Þorsteinn Sigurfinnsson, Sólvallagötu 45. Hann er skráður fyrir hjólinu 15. janúar 1943 en í mars 1947 er það afskráð. Það fer svo aftur á skrá og er skoðað 1948 og selur Þorsteinn það síðan 13. desember 1955, en þá er það lagt niður sem ónýtt. Ómögulegt er að segja til um hvað varð af hjólinu eftir það og erfitt gæti reynst að finna hjólið erlendis, þar sem aðeins var skráður fyrri hluti vélarnúmers, sem er eins á öllum þessum hjólum af sömu árgerð.

Sunbeam hjól voru ekki algeng hérlendis þótt þau hafi notið nokkurra vinsælda í Bretlandi sérstaklega. Að minnsta kosti fjögur slík voru þau hér samkvæmt mismunandi heimildum. Eitt þeirra var elst, líklega 1922-3 árgerð, eitt 1929 og það þriðja frá miðjum fjórða áratugnum. Það fyrsta sem við höfum um fyrsta Sunbeam hjólið er auglýsing sem birtist í Morgunblaðinu 11. Ágúst 1923. Þar segir að til sölu sé Sunbeam-mótorhjól næstum nýtt og upplýsingar hjá K. Stefánssyni, Vesturgötu 3. Einnig er auglýst í Vísi í júlí 1926 „The Sunbeam“ mótorhjól, ódýrt vegna burtferðar, til sýnis að Skólavörðustíg 15.

Í gömlum skráningarbókum má finna Sunbeam hjól sem að öllum líkindum er sama hjólið. Það bar númerið RE-265 og var skráð sem tveggja strokka, en aðeins ein gerð tveggja strokka Sunbeam mótorhjóla var til á þessum tíma. Það var 8 hestöfl og kom 1922 með JAP vél. Í sömu skráningarupplýsingum kemur fram að hjólið hafi verið í eigu Axel Lange, Stýrimannastíg 9. Þar kemur einnig fram að hjólið hafi verið flutt utan til Danmerkur með skipinu Botníu 4. ágúst 1926.

Næsta Sunbeam hjól var 1929 árgerð og þótt engin mynd sé til af því er því vel gert skil í skráningarupplýsingum. Það er á skrá frá 1939-43, fyrst á R-númerinu 1117 en Baldur Kristinsson þjónn, Skeggjagötu 9 átti það fyrst. Er það sagt innflutt notað frá Englandi en Baldur selur það Sveini Ásmundssyni, Ásvallagötu 49, sem selur aftur Stefáni Karlssyni, Mánagötu 3 í ágúst 1940. Haustið 1940 er það komið í eigu Einars Jónssonar, Laugavegi 13 en þann 1. Júlí 1941 er það komið í eigu Sigurbjörns Magnússonar í Hafnarfirði og fær þá númerið G-211. Kristinn Þorbergsson í Garði er svo skráður fyrir því árið 1942 og aftur ári seinna en ekkert er vitað um hjólið eftir það. Það bar vélarnúmerið 22435 svo líklega hefur það verið Model 7 og 350 rsm síðuventla, en einmitt sú gerð breyttist árið 1929 og fékk nýtt útlit. Fékk það nýja grind og skiptu þeir út flata bensíntankinum fyrir söðultank, og þar sem vélarnúmerið var í hærri kantinum er ekki ólíklegt að um þannig hjól hafi verið að ræða.

Þriðja Sunbeam mótorhjólið sem við höfum vitneskju um bar númerið R-1158 sem finnst ekki á skrá með því númeri, en til er góð mynd af þessu hjóli. Hjólið er mjög auðþekkjanlegt og sést vel að um Model 14 hjólið er að ræða. Það var framleitt frá 1933-38 en R-1158 er númer sem kemur ekki á mótorhjól fyrr en 1940 í fyrsta lagi svo ómögulegt er að geta sér til um árgerðina.